Voor de Rosa Luxemburg expositie Trêve de dieu In haar brief (november 1917) aan Sonja Liebknecht schrijft Rosa Luxemburg: '(...) en in deze scharen vliegen midden tussen roofvogels, haviken, adelaars, valken, uilen, duizenden kleine zangvogels, als leeuweriken, goudhaantjes, nachtegalen, zonder enige angst midden tussen roofvogels die hen anders belagen. Tijdens de reis schijnt dus stilzwijgend een trêve de dieu te heersen.' Iets verderop schrijft zij ook nog dat men kraanvogels heeft zien overtrekken met nietige, vrolijk kwetterende trekvogeltjes op de rug. Drie beelden in deze tekening, samenvatting van leven en dood (van rechts naar links op de tekening, zie mijn eerdere werk 'Amor Mundi') van Rosa Luxemburg (1871-1919): De benjamin uit een Russisch-Pools-joodse familie met vijf kinderen, een op handen gedragen kind, dat hier, ondanks dan al ervaren tegenslag (een jaar ziekbed, een mislukte heupoperatie, waardoor zij voortaan mank blijft) blijmoedig en vol zelfvertrouwen de wereld inkijkt. De politica, begenadigd spreekster, neerkijkend op de hoeden van haar bijna uitsluitend mannelijk publiek, op een podium vol versierselen, guirlandes en o.a. een medaillon met het portret van Marx. De Lichtensteinbrücke in Berlijn, brug over het Landeswehrkanal waarin haar dode lichaam werd gesmeten nadat zij op gruwelijke wijze was vermoord. Haar belangrijke boek, Die Akkumulation des Kapitals (1913), haar mooie herbarium en uit haar prachtige brieven: de kraanvogels als symbool van haar onwankelbaar vertrouwen in de overwinning van het goede. English Text In her letter of november 1917 to Sonja Liebknecht Rosa Luxemburg writes: ' (...) and in these flocks fly amidst birds of prey, hawks, eagles, falcons, a thousand of little songbirds, as larks, goldcrests, nightingales, without any fear amidst birds of prey that normally harras them. So it seems that during the journey there prevails a tacit trêve de dieu.' A few lines down she writes as well that cranes have been seen passing over with puny, happy chattering migratory birds on their backs. Three images in this drawing, comprising life and death of Rosa Luxemburg (1971-1919): The Benjamin from a family of five children, a beloved child, that looks cheerfully and full of self-confidence into the world, despite the fact that she is already confronted with setback: a sickbed of one year, a failed hip surgery, that made her henceforth limping. The politician, gifted orator, looking down on the hats of her nearly exclusively male audience, on a stage full of decorations, garlands and a medallion with the portrait of Karl Marx . The Lichtensteinbrücke, a bridge over the Landwehrkanal, in which her dead body was thrown, once she was murdered in a gruesome manner. Her important book Die Akkumulation des Kapitals (1913), her beautiful herbarium and from her splendid letters: the cranes as a symbol of her unwavering faith in the victory of the good. Was will Spartakus? De vraag wat Spartakus wil, wordt gesteld en beantwoord op een affiche dat ik op internet tegenkwam: een stoere werkman neemt het op tegen een draak die een paar kopjes kleiner gemaakt moet worden. De drakenkoppen staan voor: het nieuwe militarisme, de adel en de bourgeoisie. Duitsland aan het eind van WO I: keizer Wilhelm II is verdreven, er is een socialistische regering gevormd met de tot zadelmaker opgeleide Friedrich Ebert boek als president. De communistische Spartakusbond (opgericht in 1915), onder leiding van Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, vindt deze regering echter niet marxistische genoeg en predikt revolutie. De regering-Ebert schakelt uit angst voor chaos de zogenaamde Freikorpsen in, paramilitaire groepen die, gefrustreerd door het verlies van de oorlog, nog graag willen doorvechten. Rechts op de tekening zijn zulke militairen bezig een paar Spartakisten op te brengen. In het midden van de tekening loopt, mank, maar onvervaard, Rosa Luxemburg de kijker tegemoet. English Text The question Was will Spartakus? is asked and answered on a poster I found on the internet: a tough workman stands up to a dragon that should be made a few heads shorter. The dragon heads symbolize the new militarism, the nobility and the bourgeoisie. The poster is depicted left on the drawing. Germany at the end of World War I: the emperor Wilhelm II is expelled and a socialist government is formed with Friedrich Ebert, who is trained as a saddler, as a president. However, the communist Spartakusbund (founded in 1915) whose leaders are Rosa Luxemburg and Karl Liebknecht, is of the opinion that this government is not Marxist enough and preaches revolution. The Ebert government, out of fear for chaos, calls in the so-called Freikorpsen, paramilitary groups of soldiers that are frustrated by loosing the war. Right on the drawing such soldiers are busy rounding up some Spartacists. In the middle of the drawing walks Rosa Luxemburg, with a limp, but fearlessly, towards the spectator. Een wesp vrijlaten, een hommel nieuw leven inblazen en rechters aan het lachen maken. In deze tekening heb ik citaten opgenomen uit de twee brieven die Rosa Luxemburg maart/april 1917 schreef aan een van haar vrienden, Hans Diefenbach, vanuit Wronke, een vesting in de provinciestad Posen, waar zij gevangen zat: 'Het was altijd echt iets voor mij om bij zo'n bevroren hommel neer te knielen en hem met de warme adem van mijn mond tot leven te wekken. Wanneer de zon mij, arme, ook maar uit mijn doodskou zou willen opwekken.' '(...) om de wesp behoedzaam te vangen en haar weer de vrijheid te geven.' De schitterende brieven zijn in 2020, bezorgd door Joke Hermsen, opnieuw uitgegeven onder de titel: Ik voel mij in de hele wereld thuis. Ook had ik voor mijn tekening een stukje uit de Volkskrant van 11 januari 2024 uitgeknipt, dat ik gekopieerd heb: 'De rechter wees zijn klacht af. Navalny, die al sinds 2021 vastzit, maakte tijdens de zitting grapjes, wat hij vaker doet. Hij maakte de rechter aan het lachen toen hij vroeg of zijn vorige strafkolonie een feest had gevierd om zijn vertrek en of er karaoke was.' In het centrum van de tekening is het diorama afgebeeld, dat de dissidente, Chinese kunstenaar Ai Weiwei van zijn eigen gevangenschap maakte. Bij het krantenknipsel over Alexej Navalny was ik van plan iets te tekenen naar aanleiding van een foto van zijn arrestatie. Daar was ik nog aan bezig, toen half februari het schokkende bericht van zijn dood kwam. Ik herinnerde mij toen de woorden waarmee Spinoza, in tegenspraak met zijn filosofie van voorzichtigheid en kalmte, in woede de straat op wilde, toen de gebroeders De Wit vermoord waren: Ultimi Barbarorum! English Text   To free a wasp, to revive a bumblebee and to make judges laugh In this drawing I have included quotes from the two letters, that Rosa Luxemburg wrote in March/April 1917 to one of her friends, Hans Diefenbach, from Wronke, a citadel in the Provincetown Posen, where she was imprisoned. 'This was always really my thing, to kneel down for such a frozen bumblebee and to revive him with the warm breath of my mouth. If only would the sun also resurrect poor me from my cold death.' '(...) in order to catch the wasp with care and to give her her freedom back.' The splendid letters are published in Dutch for the second time in 2020, edited by Joke Hermsen with the title: I feel at home all over the world. I copied as well a text fragment from de Volkskrant of January 11, 2024: 'The judge rejected his complaint. Navalny, who already since 2021 is imprisoned, made during the court hearing jokes, so as he often does. He made the judge laugh when he asked if his former penal colony celebrated his departure and if there has been karaoke.' In the centre of this drawing is the diorama depicted, that the dissident Chinese artist Ai Weiwei made of his own captivity. By the text fragment about Alexej Navalny from the paper, I was planning to draw something, using the photo of his arrest. I was still working on that, when mid February the shocking news arrived of his death. I remembered then the words Ultimi Barbarorum ! which with Spinoza, in contradiction with his philosophy of caution and calmness, in his anger wanted to go onto the street, when the De Wit brothers were murdered. Voor de Hannah Arendt expositie Amor Mundi  (Liefde voor de wereld) Op deze wereldkaart uit 1958 heb ik de plaatsen gemarkeerd waar Hannah Arendt heeft gewoond. Naar aanleiding van foto's van en interviews met haar die ik voornamelijk op internet vond, heb ik Hannah Arendt geportretteerd. De reeks portretten laat ik in omgekeerde volgorde zien, van oud naar jong, omdat zij geboren werd aan de oostkant, de rechterkant dus van de kaart (1906, in Linden bij Hannover) en overleden is aan de westkant, de linkerkant dus (1975, in New York). Hannah Arendt was Joods en deze volgorde is ook een verwijzing naar het Hebreeuws, dat immers van rechts naar links wordt gelezen. Hannah Arendt moest in 1933 vluchten voor het nazisme en werd pas in 1951 Amerikaans staatsburger, zij was achttien jaar stateloos: in duidelijke letters is dit op deze wereldkaart vermeld. Een citaat uit haar essay: We refugees (geschreven in 1943) ligt over de wereldkaart heen: We lost our home, which means the familiarity of daily life. We lost our occupation, which means the confidence that we are of some use in this world. We lost our language, which means the naturalness of reactions, the simlpicity of gestures, the unaffected expression of feelings. De titel van dit werk, Amor Mundi, komt voor in het dagboek van Hannah Arendt. Liefde voor de wereld is volgens haar noodzaak en wordt door haar tegenover onverschilligheid gezet en het niet doordenken van de gevolgen van ons handelen. E.e.a. is in fel oranje uitgevoerd, de kleur van zwemvestjes. De op de kaart aangegeven woonplaatsen van Hannah Arendt zijn: Hannover, Koningsbergen, Berlijn, Marburg, Heidelberg, Parijs, Jeruzalem, Gurs, New York, Berkeley, Chicago. Portret Hannah Arendt, detail van Amor Mundi Tekening: 'Hannah Arendt, temidden van de filosofen die haar inspireerden (Augustinus, Aristoteles, Kant, Heidegger, Jaspers).' Eigendom Marieke Maes Tekening 'Hannah Arendt, de studente uit Koningsbergen'. Eigendom Marieke Maes Voor de Baruch Spinoza expositie Spinoza Ex Libris Het werk is ingelijst 40 bij 50 cm. Het oog en de schaduw eromheen bestaan uit een citaat uit Tractatus de Intellectus Emendatione: 'want ofschoon ik deze dingen zo scherp voor mijn geestesoog zag, kon ik daarom toch niet alle hebzucht, hunkering naar zingenot, verlangen naar respect opzij zetten'. De wenkbrauw bestaat uit kernbegrippen en titels van werken van de 17e eeuwse, van oorsprong Portugees-Joodse filosoof Spinoza. De lettertekening is gevat in een driehoek. Een oog in een driehoek is een vorm die al bij de oude Egyptenaren voorkomt, ook bij de vrijmetselaars en eveneens in het christendom, waar het Gods alziend en oordelend oog verbeeldt. Hier verwijst het oog, waarvan de iris, anders dan bij dat alziend oog, niet in het midden, maar in een hoek zit, naar Spinoza's linkeroog, zoals we dat kennen van het bekendste portret van Spinoza, met de fraai gebogen wenkbrauw erboven. Spinoza laat de idee van een God niet los, maar zegt dat God immanent is, en Spinoza's eigen fysieke oog is, volgens zijn leer, een van de modi van God. Anders dan het 'goddelijk' oog is dit geen oordelend, straffend of veroordelend oog, wat volgens Spinoza ook helemaal niet bestaat, maar wel (een modus van) God. Aan een vijandige briefschrijver, die vroeg hoe hij zo zeker kon weten dat zijn filosofie de juiste was, gaf Spinoza het antwoord: 'Ik weet het op dezelfde manier als u weet, dat de drie hoeken van een driehoek gelijk zijn aan twee rechte hoeken'. Ook zegt hij ergens: 'Als een driehoek spreken kon, zou God een driehoek zijn'. Tegelijk doelt dit ex-libris op Spinoza's idee van de gemeenschappelijke identiteit van geest en lichaam, doordat het fysieke oog is samengesteld uit een citaat uit zijn werk en juist in dit citaat ook het woord 'geestesoog' voorkomt: Uitbreiding en Denken (begrippen bij Spinoza) ineen. De vorm van een 'lettertekening', de wetenschappelijke naam is micrografie, werd al toegepast rond de negende eeuw bij de decoratie van Hebreeuwse Bijbelmanuscripten. Over Agatha Koers    Woont en werkt in Blankenham (Overijssel) Tekent voornamelijk portretten, al of niet in opdracht. Exposeerde op veel plaatsen in Nederland laatste exposities o.m: 2016, portretten van dak-en thuislozen, Aandachtcentrum Den Haag 2017, portretten van musici, Doopsgezinde kerk Blokzijl 2019, Open atelier Steenwijkerland Email    agarene@xs4all.nl